Định giá khác gì với thẩm định giá trong vụ án dân sự? Khi nào cần định giá hay thẩm định giá trong vụ án dân sự?

Trong các vụ án dân sự, khái niệm "định giá" và "thẩm định giá" thường được nhắc đến và đôi khi bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, hai thuật ngữ này, ngoài các điểm giống nhau, còn có sự khác biệt rõ ràng về nội dung và quy trình thực hiện. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sự khác nhau giữa 2 thủ tục này, và khi nào bạn cần định giá hay thẩm định giá trong các vụ án dân sự.

1. Định giá và thẩm định giá: Sự khác nhau?

1.1 So sánh định giá và thẩm định giá

Định giá, thẩm định giá, theo quy định pháp luật, đều là thủ tục tố tụng được tiến hành trong một vụ án. Mục đích đều hướng đến việc xác định giá trị của một tài sản cụ thể nào đó liên quan đến vụ án hoặc là tài sản tranh chấp trong vụ án. Kết quả thẩm định giá, định giá được cơ quan tố tụng dùng trong rất nhiều việc, từ xác định án phí, xác định số tiền bảo đảm phải đóng cho các biện pháp cần thiết, cho đến giải quyết triệt để vụ án. 

Điểm khác biệt giữa 2 loại thủ tục này chủ yếu nằm ở quy trình thực hiện và chi phí thực hiện, căn cứ quy định pháp luật tố tụng dân sự. 

►Định giá: được thực hiện bởi Hội đồng định giá do Toà án thành lập, hội đồng gồm đại diện cơ quan tài chính làm chủ tịch hội đồng, các đại diện của cơ quan chuyên môn làm thành viên hội đồng. Thông thường,  chi phí được xác định dựa trên mức độ lớn nhỏ của tài sản, tuy vậy thủ tục này xét cho cùng vẫn ít tốn kém chi phí hơn thủ tục thẩm định giá.

►Thẩm định giá: được thực hiện bởi một tổ chức, công ty tư nhân hành nghề cùng chuyên môn (công ty thẩm định giá) do Toà án chỉ định hoặc do các bên đương sự lựa chọn. Vì việc tính toán chi phí dựa trên mức độ lớn nhỏ, nhiều ít của tài sản, nên thường giá trị hợp đồng thẩm định giá sẽ khá cao so với thủ tục định giá. Tuy vậy, thẩm định giá lại đem lại những lợi ích mà đôi khi thủ tục định giá không/khó đáp ứng được. 

Vì thế, tuỳ nhu cầu của mình mà bạn lựa chọn thủ tục phù hợp nhằm tối ưu chi phí những vẫn đem lại hiệu quả cao nhé. Tuỳ trường hợp bạn gặp phải, lời khuyên của luật sư sẽ luôn đảm bảo cho bạn hiểu rõ hoàn cảnh pháp lý của mình và đưa ra lựa chọn phù hợp nhất.

1.2 Điểm lưu ý

Thủ tục định giá chỉ có thể tiến hành khi Hội đồng định giá đã thành lập, tức phải thông qua toà án, các đương sự không thể tự liên hệ hội đồng định giá được.

Ngược lại, thẩm định giá là thủ tục thông qua một tổ chức tư nhân, nên các bên đương sự trong trường hợp cần thiết có thể tự liên hệ tổ chức phù hợp quy định pháp luật để yêu cầu thẩm định giá và nộp kết quả đó cho toà án xem xét, việc này có thể được thực hiện kể cả ngoài vụ án (cho một số công việc khác) hay khi đang trong quá trình giải quyết vụ án.

2. Khi nào cần định giá, thẩm định giá trong vụ án dân sự?

Kết quả xác định giá trị của một tài sản cụ thể có ý nghĩa rất lớn trong việc giải quyết vụ án, cho nên, thủ tục này trong nhiều trường hợp là buộc phải thực hiện. 

2.1 Quy trình lựa chọn định giá hay thẩm định giá

Liên quan đến việc giải quyết một vụ án dân sự cụ thể, việc xác định giá trị của một tài sản nhất định có thể do các bên tự đưa ra, tự thoả thuận với nhau mà sự thoả thuận phù hợp quy định pháp luật - khi đó toà án sẽ ghi nhận và không cần tiến hành thủ tục định giá hay thẩm định giá nữa. Đây là một phương án có lợi cho các bên, vừa giữ hoà khí vừa có thể tiết kiệm khá nhiều chi phí.

Trong trường hợp các bên không tự thoả thuận được giá trị tài sản, các đương sự có quyền thoả thuận lựa chọn tổ chức thẩm định giá để thực hiện việc thẩm định giá và cung cấp kết quả có được cho toà án. Có thể thấy, pháp luật luôn ưu tiên sự thoả thuận giữa các đương sự với nhau, kể cả thoả thuận về giá trị hay về tổ chức tiến hành.

Ngược lại, nếu các bên không thể tự thống nhất việc lựa chọn tổ chức thẩm định giá, hoặc nếu có thoả thuận nhưng thoả thuận này vi phạm pháp luật - cụ thể là các bên thoả thuận với nhau hoặc với tổ chức thẩm định giá theo mức giá thấp so với giá thị trường nơi có tài sản cần xác định giá trị tại thời điểm thực hiện nhằm trốn tránh nghĩa vụ với Nhà nước hoặc với người thứ ba, hoặc do một trong các bên đã có yêu cầu định giá (không phải thẩm định giá), thì toà án sẽ tiến hành thành lập hội đồng định giá để định giá tài sản.

Một trường hợp khác, toà án nếu thấy rằng có sự vi phạm pháp luật từ tổ chức thẩm định giá khi thẩm định giá, thì toà án sẽ tiến hành ra quyết định định giá tài sản và lập hội đồng định giá để định giá tài sản.

Lưu ý rằng, việc một trong các bên tự thuê tổ chức thẩm định giá để thẩm định giá tài sản và dùng kết quả nộp cho toà án không phải là một trong các cơ sở để không tiến hành thẩm định giá, hay định giá trong vụ án đó. 

2.2 Các loại vụ án cần định giá, thẩm định giá 

Luật không quy định cụ thể loại án nào, trường hợp nào phải thực hiện. Tuy vậy, có thể thông qua ý nghĩa và cách sử dụng kết quả giá tài sản để tóm tắt một số trường hợp chung mà cần thiết phải định giá, hoặc thẩm định giá, như sau:

2.2.1 Tranh chấp tài sản

Khi một tài sản cụ thể nào đó là đối tượng của một vụ án tranh chấp, tòa án có thể yêu cầu tiến hành thủ tục định giá hoặc thẩm định giá để xác định giá trị chính xác của tài sản đó.

Ví dụ: Tranh chấp bất động sản, xe cộ hay động sản nói chung...

2.2.2 Phân chia tài sản

Trong các vụ án liên quan đến việc phân chia tài sản, thì tài sản vẫn là đối tượng chính của vụ án, tòa án cần xác định giá trị của tài sản này để đưa ra phán quyết phân chia một cách công bằng.

Chẳng hạn như: chia tài sản sau ly hôn, phân chia di sản thừa kế, phân chia tài sản chung...

2.2.3 Xác định thiệt hại và bồi thường

Khi cần xác định giá trị thiệt hại để giải quyết cho yêu cầu bồi thường thiệt hại, tòa án có thể yêu cầu thực hiện thủ tục định giá, thẩm định giá để có căn cứ pháp lý cho quyết định bồi thường.

Ví dụ: xác định thiệt hại về tài sản do tai nạn, hỏa hoạn, hoặc các hành vi  khác vi phạm nghĩa vụ, vi phạm pháp luật.

Ngoài ra, còn một trường hợp khác

Trường hợp này liên quan đến quá trình thi hành án cũng cần thực hiện thủ tục thẩm định giá, đó là thi hành phán quyết của toà án hoặc cơ quan liên quan.

Tuy nhiên, vì không nằm trong phạm vi phân tích của bài viết, nên phần này sẽ nằm trong một phạm vi phân tích khác liên quan đến thi hành án. Mời bạn đọc tham khảo tại đây.

3. Quy trình thực hiện thủ tục định giá, thẩm định giá trong vụ án dân sự

3.1 Chuẩn bị hồ sơ yêu cầu

Hồ sơ bao gồm:

• ►Đơn yêu cầu: bạn cần xác định cụ thể bạn mong muốn tiến hành thủ tục định giá hay thẩm định giá, từ đó ghi rõ thủ tục mình yêu cầu (đơn yêu cầu định giá tài sản, hoặc đơn yêu cầu thẩm định giá tài sản), cùng các thông tin về tài sản cần xác định giá trị và lý do yêu cầu.
• ►Bản sao giấy tờ liên quan đến tài sản: Giấy chứng nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng đất, hợp đồng mua bán, hóa đơn, chứng từ liên quan đến tài sản.
• ►Các tài liệu chứng minh khác (nếu có): Ảnh chụp, mô tả chi tiết về tình trạng tài sản.

3.2. Nộp đơn yêu cầu

Bạn nộp trực tiếp đơn yêu cầu đến tòa án nhân dân có thẩm quyền nơi đang thụ lý giải quyết vụ án dân sự của bạn.

3.3 Tòa án xem xét và ra quyết định định giá hoặc thẩm định giá

Quy trình:

• ►Tiếp nhận hồ sơ: Tòa án tiếp nhận đơn yêu cầu và các tài liệu liên quan.
• ►Xem xét yêu cầu: Tòa án xem xét tính hợp lý và căn cứ của yêu cầu.
• ►Nộp chi phí tố tụng: Khi đã xác định yêu cầu hợp lý, Toà án thông báo cho đương sự có yêu cầu nộp chi phí tố tụng để định giá hoặc thẩm định giá.
• ►Ra quyết định:
• Đối với thủ tục định giá: Tòa án ra quyết định định giá tài sản, thành lập hội đồng định giá theo quy định pháp luật và tiến hành định giá.
• Đối với thủ tục thẩm định giá: Toà án tiến hành hoặc chỉ định đương sự liên hệ ký hợp đồng với tổ chức thẩm định giá (trường hợp này có thể nộp trực tiếp chi phí cho tổ chức thẩm định), và tiến hành thẩm định giá.

3.4 Thực hiện định giá hoặc thẩm định giá

Đây là quy trình riêng của đơn vị chuyên môn tiến hành. Tuy vậy, luật sư cũng khái quát sơ bộ để bạn có thể hình dùng quá trình thực hiện như sau:

• ►Khảo sát tài sản: Tổ chức/cá nhân định giá tiến hành khảo sát, kiểm tra thực tế tài sản cần định giá.
• ►Thu thập thông tin: Thu thập các thông tin cần thiết về tài sản như tình trạng, vị trí, thị trường. Thông thường, bao gồm cả hội đồng định giá và tổ chức thẩm định giá, các thông tin này đều đã được họ lưu trữ, cập nhật sẵn nên quy trình diễn ra cũng khá nhanh. 
• ►Phân tích và đánh giá: Sử dụng các phương pháp định giá phù hợp để xác định giá trị tài sản. Đây là quy trình chuyên môn.
• ►Lập báo cáo định giá: Lập báo cáo chi tiết về kết quả định giá, bao gồm các căn cứ và phương pháp sử dụng.
• ►Phát hành báo cáo kết quả hoặc Chứng thư thẩm định giá.

3.5 Nộp kết quả định giá, thẩm định giá cho tòa án

Thông thường, kết quả định giá, thẩm định giá sẽ được ban hành theo hạn định, cơ quan, tổ chức đó hoặc đương sự sẽ nộp cho tòa án.

Báo cáo kết quả định giá, Chứng thư thẩm định giá tài sản phải đảm bảo tính chính xác, khách quan và có chữ ký của người thực hiện định giá, phù hợp quy định pháp luật về định giá tài sản.

3.6 Tòa án xem xét kết quả định giá

Kết quả định giá, thẩm định giá sẽ được sử dụng trong quá trình giải quyết vụ án, là cơ sở để toà án tổ chức hoà giải, cũng như đưa ra các phán quyết cuối cùng. 

Tuy nhiên, trong trường hợp có căn cứ cho rằng kết quả định giá lần đầu, hoặc chứng thư thẩm định giá không chính xác hoặc không phù hợp giá thị trường tại nơi có tài sản định giá tại thời điểm giải quyết vụ án, việc định giá hoặc thẩm định giá lại sẽ có thể được tiến hành thông qua sự điều phối của toà án về thủ tục thực hiện. 

Và bạn lưu ý, việc định giá hoặc thẩm định giá lại được tiến hành, đồng nghĩa với việc cần phải tiếp tục nộp chi phí tố tụng.

Kết luận

Việc phân biệt rõ ràng giữa định giá và thẩm định giá, cũng như hiểu được khi nào cần thực hiện thủ tục nào là rất quan trọng trong các vụ án dân sự. Điều này không chỉ giúp đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình giải quyết tranh chấp mà còn giúp các bên liên quan có cơ sở pháp lý vững chắc để bảo vệ quyền và lợi ích của mình.

Thực hiện thủ tục định giá, thẩm định giá trong vụ án dân sự là một quy trình quan trọng, đòi hỏi sự chính xác, khách quan và minh bạch. Việc nắm rõ quy trình và các bước thực hiện sẽ giúp các bên liên quan bảo vệ quyền lợi của mình một cách hiệu quả. Hi vọng bài viết đã đem đến cho bạn một cái nhìn tổng quan về thủ tục định giá, thẩm định giá trong dân sự và giúp bạn tự tin hơn để giải quyết tranh chấp của mình.

Trong trường hợp bạn gặp phải tình huống cần thực hiện thủ tục này, mà không biết cần định giá hay thẩm định giá, hãy tìm đến luật sư để được tư vấn và hỗ trợ chi tiết nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình nhé.