02 đặc điểm đặc biệt về thừa kế thế vị mà bạn cần biết?

Thừa kế thế vị là một quy định quan trọng trong chế định thừa kế. Trong bối cảnh pháp luật, văn hóa xã hội Việt Nam, tìm hiểu thừa kế thế vị không chỉ dừng lại ở tính chất pháp lý mà còn giúp bạn hiểu hơn về các yếu tố văn hóa, lịch sử. Hãy cùng Luật sư Đỗ Thị Diệu Linh tìm hiểu và ghi nhớ 02 đặc điểm đặc biệt của quy định này nhé!!

1. Luận bàn về thừa kế thế vị

Cắt nghĩa một cách đơn giản, thế vị tức là thay thế cho vị trí của một người khác; khi được đặt trong bối cảnh thừa kế, thế vị được hiểu là việc một cá nhân được thay thế vào vị trí thừa kế của một người thừa kế khác.

2. Quy định pháp luật Việt Nam về thừa kế thế vị

2.1 Quy định pháp luật 

Thừa kế thế vị là một quy định khá đặc biệt trong chế định thừa kế, quy định này đã xuất hiện từ Bộ luật dân sự 1995, được kế thừa và cải tiến trong Bộ luật dân sự 2005 và tiếp tục duy trì trong Bộ luật dân sự 2015 hiện hành. Hãy cùng điểm qua những quy định của từng thời kỳ nhé:

Căn cứ Điều 652 Bộ luật dân sự 2015:

Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.

Căn cứ Điều 677 Bộ luật dân sự 2005:

Trong trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.

Căn cứ Điều 680 Bộ luật dân sự 1995:

Trong trường hợp con của người để lại di sản chết trước người để lại di sản, thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng đã chết trước người để lại di sản, thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.

2.2 Phân tích quy định và sự phát triển của quy định 

Trước hết, chúng ta nói về sự xuất hiện của các chủ thể được nhắc đến trong quy định này. Có 4 chủ thể được đề cập đến: (1) người để lại di sản; (2) con của người để lại di sản; (3) cháu của người để lại di sản, và (4) chắt của người để lại di sản. 

Những người (2), (3) và (4) đều có quan hệ huyết thống với người để lại di sản theo chiều dọc gia phả gia đình Việt Nam thường thấy, trong đó lần lượt (1) là cha/mẹ của (2); (2) là cha/mẹ của (3), và (3) là cha/mẹ của (4). Ta có thể hình dung thứ bậc vai vế của họ trong gia đình là:

Cha - con - cháu - chắt

Như vậy, có thể rút ra một điểm lưu ý đầu tiên về thừa kế thế vị, đó là người thừa thế thế vị là con của người vốn dĩ được thừa kế nhưng do đã chết trước đó hoặc chết cùng thời điểm với người để lại di sản nên chưa hưởng phần thừa kế đó. 

Tiếp theo, chúng ta thấy có sự khác biệt giữa Bộ luật dân sự 2015, 2005 so với Bộ luật dân sự 1995 ở vấn đề về thời gian chết của các chủ thể được nhắc đến trong quy định. Cụ thể, Bộ luật dân sự 1995 (đã hết hiệu lực thi hành) chỉ đề cập đến một trường hợp mà việc thừa kế thế vị sẽ xuất hiện, đó là khi người vốn dĩ được thừa kế di sản của người để lại di sản đã "chết trước" người để lại di sản; trong khi Bộ luật dân sự 2015 hiện hành (và Bộ luật dân sự 2005 đã hết hiệu lực) quy định rằng việc thừa kế thế vị sẽ xuất hiện khi người vốn dĩ được thừa kế di sản của người để lại di sản đã "chết trước hoặc chết cùng thời điểm" với người để lại di sản. 

Đây là điểm cải tiến phát triển của quy định này theo thời gian, khiến quy định trở nên đầy đủ hơn.

Như vậy, chúng ta có thể tiếp tục rút ra một điểm lưu ý tiếp theo về thừa kế thế vị, đó là khi một người vốn dĩ được thừa kế di sản của người để lại di sản nhưng do chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người để lại di sản nên chưa được hưởng phần di sản đó, thì sẽ phải xác định người thừa kế thế vị của người này, và người thừa kế thế vị sẽ được hưởng phần di sản mà người này lẽ ra được hưởng nếu còn sống. 

Lấy ví dụ cụ thể để bạn đọc tiếp cận gần với quy định này hơn, như sau:

Ông L và bà V có 3 người con là C, T và K. Trong đó chỉ còn C và K còn sống, T đã chết vào năm 2018 vì bệnh. Ông T có vợ là bà T1, có 2 người con là cháu A và cháu B. Đến năm 2021, ông L chết không để lại di chúc. Khi đó, những người thừa kế của ông L tiến hành chia thừa kế theo pháp luật. Trong trường hợp này, những người được hưởng thừa kế của ông L bao gồm: bà V (vợ), bà C (con), ông K (con), cùng với cháu A và cháu B (là người thừa kế thế vị của ông T đã chết).

3. Tại sao pháp luật đặt ra quy định về thừa kế thế vị?

Thừa kế thế vị không chỉ là vấn đề pháp lý mà còn gắn liền với văn hóa Việt Nam, nơi mà gia đình được coi là nền tảng. Trong nhiều gia đình, việc truyền lại tài sản cho con trưởng là một truyền thống lâu đời, phản ánh sự tôn trọng tổ tiên.

Xuất phát từ truyền thống văn hóa và đạo lý cha truyền con nối của gia đình người Việt, pháp luật đã quy định về thừa kế thế vị, phản ánh thực tiễn đời sống vào trong pháp luật, thể hiện sự tôn trọng quan hệ huyết thống phả hệ: cha - con - cháu - chắt.

Quy định này cũng đảm bảo thế hệ hậu duệ trực hệ của người để lại di sản có thể nhận được tài sản thừa kế. 

Đồng thời cũng duy trì sự gắn kết mối quan hệ huyết thống trực hệ trong gia đình. 

Đây là một quy định quan trọng và cũng đem đến nhiều phức tạp không kém so với các vấn đề khác trong chủ đề thừa kế, mà quý bạn đọc cần phải lưu ý ghi nhớ. Điều này nhằm xác định chính xác chủ thể được hưởng thừa kế, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình và người thân xung quanh, đồng thời cũng tránh xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khác trong quá trình giải quyết các vấn đề liên quan đến thừa kế, mục đích cuối cùng là hướng đến việc hạn chế, triệt tiêu rủi ro về tranh chấp thừa kế, tranh chấp tài sản có thể phát sinh kéo dài triền miên. 

4. Liên hệ Luật sư Đỗ Thị Diệu Linh

Luật sư cũng khuyến nghị bạn đọc rằng nếu bạn gặp phải những câu chuyện về thừa kế mà ngay từ đầu đã rất rối ren, phức tạp và nằm ngoài phạm vi kiểm soát, xử lý của bạn, thì hãy ngay lập tức liên hệ với luật sư để có được những lời tư vấn sát sao, những "bản đồ" đường đi chi tiết cho từng vụ việc cụ thể để giải quyết vấn đề từng cấp độ, từng bước.

Việc cố gắng "bơi trong giấy tờ" mà không có một định hướng cụ thể chỉ làm cho sự việc càng thêm rối ren và càng khó sắp xếp, xử lý. Đừng ngần ngại nhờ luật sư ngay từ đầu để giải quyết êm đẹp mọi sự việc, bạn nhé!!

Nếu đang có nhu cầu tư vấn về thừa kế hoặc gặp phải rắc rối pháp lý liên quan đến việc thừa kế, tranh chấp thừa kế, bạn đừng ngần ngại nhấc điện thoại gọi Luật sư Đỗ Thị Diệu Linh đặt lịch hẹn tư vấn giải quyết ngay nhé:

Điện thoại: 0968 797 291

Facebook/Fanpage: Luật sư Đỗ Thị Diệu Linh

Youtube Channel: Luật sư Đỗ Thị Diệu Linh

LinkedIn: Luật sư Đỗ Thị Diệu Linh

Kết luận

Tóm lại, thừa kế thế vị cùng với các khía cạnh liên quan trong chủ đề thừa kế tạo nên một hệ thống pháp luật về thừa kế đầy đủ nhưng cũng rất phức tạp. Bằng cách hiểu rõ và chuẩn bị kỹ lưỡng, chúng ta có thể tránh được nhiều rủi ro, đảm bảo quyền lợi cho chính mình cũng như các thế hệ sau.

Hãy theo dõi và liên hệ với Luật sư Đỗ Thị Diệu Linh để được tư vấn kịp thời, cập nhật nhanh chóng những kiến thức pháp lý hữu ích về thừa kế hoặc bất kỳ vấn đề pháp luật nào khác mà bạn đang vướng mắc, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chính mình và người thân trong gia đình.