Biện pháp khẩn cấp tạm thời là gì? Tại sao cần áp dụng biện pháp này? Mối quan hệ mật thiết với quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trong vụ án dân sự? Trọn bộ quy trình áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

Áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời là một phần quan trọng trong quá trình tố tụng dân sự hướng đến nhiều mục đích khác nhau nhằm góp phần giải quyết vụ án. Đây luôn là một đề tài pháp lý nóng hổi với mọi đối tượng quan tâm, đặc biệt là đương sự - những người trực tiếp tham gia quá trình giải quyết vụ án liên quan đến quyền lợi của họ.

Bài viết này của luật sư hướng đến đối tượng là những người đang là đương sự trong một vụ án cụ thể cần được giải đáp chi tiết về biện pháp khẩn cấp tạm thời. Ngoài ra, những nghiên cứu chuyên sâu khác về biện pháp này, vui lòng tham khảo tại đây.

Còn sau đây là quy trình áp dụng và một số lời khuyên hữu ích luật sư gửi bạn đọc giúp bạn hiểu rõ hơn về biện pháp khẩn cấp tạm thời và cách thức áp dụng một cách hiệu quả trong vụ án dân sự.

1. Tổng quan về biện pháp khẩn cấp tạm thời

1.1 Khái niệm biện pháp khẩn cấp tạm thời

Có phải vừa nghe tên là chúng ta đã hình dung cơ bản được bản chất của biện pháp này là hướng đến những tình huống khẩn cấp, áp dụng khẩn cấp, nhằm một mục đích khẩn cấp nào đó.

Cụ thể, biện pháp khẩn cấp tạm thời trong vụ án dân sự là những biện pháp mà toà án quyết định áp dụng nhằm bảo vệ tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự trong quá trình giải quyết vụ án, cũng nhằm giúp việc giải quyết vụ án được thuận lợi, suôn sẻ hơn.

Các biện pháp này được áp dụng một cách nhanh chóng và khẩn cấp, thậm chí ngay lập tức, đúng như tên gọi của nó, nhằm ngăn chặn khẩn cấp không để cho thiệt hại hay hậu quả mà không thể khắc phục được xảy ra.

1.2 Các biện pháp khẩn cấp tạm thời

Pháp luật tố tụng dân sự quy định các biện pháp khẩn cấp tạm thời gồm:

i) Giao người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi cho cá nhân, tổ chức trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục.

ii) Buộc thực hiện trước một phần nghĩa vụ cấp dưỡng.

iii) Buộc thực hiện trước một phần bồi thường thiệt hại do tính mạng, sức khoẻ bị xâm phạm.

iv) Buộc người sử dụng lao động tạm ứng tiền lương, tiền bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, chi phí cứu chữa tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, tiền bồi thường, trợ cấp tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp cho người lao động.

v) Tạm đình chỉ thi hành quyết định đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, quyết định sa thải người lao động.

vi) Kê biên tài sản đang tranh chấp.

vii) Cấm chuyển dịch quyền về tài sản đối với tài sản đang tranh chấp.

viii) Cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp.

ix) Cho thu hoạch, cho bán hoa màu hoặc sản phẩm, hàng hoá khác.

x) Phong toả tài khoản tại ngân hàng, tổ chức tín dụng khác, kho bạc nhà nước; phong toả tài sản nơi gửi giữ.

xi) Phong toả tài sản của người có nghĩa vụ.

xii) Cấm hoặc buộc thực hiện hành vi nhất định.

xiii) Cấm xuất cảnh đối với người có nghĩa vụ.

xiv) Cấm tiếp xúc với nạn nhân bạo lực gia đình.

xv) Tạm dừng việc đóng thầu và các hoạt động liên quan đến việc đấu thầu.

xvi) Bắt giữ tàu bay, tàu biển để đảm bảo giải quyết vụ án.

xvii) Các biện pháp khẩn cấp tạm thời khác mà luật có quy định.

Tuỳ từng loại biện pháp cụ thể mà pháp luật có quy định cách thức áp dụng, điều kiện áp dụng, biện pháp bảo đảm khác nhau.

Ví dụ 1: A khởi kiện tranh chấp ranh giới bất động sản liền kề với B, A yêu cầu toà án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời "cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp", buộc B giữ nguyên hiện trạng mốc giới ngăn cách đất, không được di dời.

Ví dụ 2: X và Y khởi kiện tranh chấp ly hôn và chia tài sản chung, X đứng tên số tiết kiệm tại ngân hàng, Y yêu cầu toà án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời "phong toả tài khoản đứng tên X" để đảm bảo cho việc giải quyết vụ án phân chia tài sản chung vợ chồng.

1.3 Quyền yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

Trong quá trình giải quyết vụ án dân sự, đương sự, người đại diện hợp pháp của đương sự hoặc cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện vụ án có quyền yêu cầu Toà án đang giải quyết vụ án đó áp dụng một hoặc nhiều biện pháp khẩn cấp tạm thời nhằm mục đích tạm thời giải quyết yêu cầu cấp bách của đương sự, bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, tài sản, thu thập chứng cứ, bảo vệ chứng cứ, bảo toàn tình trạng hiện có tránh gây thiệt hại không thể khắc phục được, đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hoặc việc thi hành án sau này.

Trong các tình thế khẩn cấp trên, đương sự có quyền yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời đồng thời với việc nộp đơn khởi kiện cho toà án đó. 

Ngoài ra, toà án cũng có quyền tự mình áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong một số trường hợp khẩn cấp cụ thể mà đương sự không có yêu cầu, gồm: 

i) Giao người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi cho cá nhân, tổ chức trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục.

ii) Buộc thực hiện trước một phần nghĩa vụ cấp dưỡng.

iii) Buộc thực hiện trước một phần bồi thường thiệt hại do tính mạng, sức khoẻ bị xâm phạm.

iv) Buộc người sử dụng lao động tạm ứng tiền lương, tiền bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, chi phí cứu chữa tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, tiền bồi thường, trợ cấp tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp cho người lao động.

v) Tạm đình chỉ thi hành quyết định đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, quyết định sa thải người lao động.

1.4 Thẩm quyền áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

Thẩm quyền quyết định áp dụng một hoặc nhiều biện pháp khẩn cấp tạm thời thuộc về toà án. Cụ thể:

Tại thời điểm trước khi mở phiên toà, việc áp dụng, thay đổi, huỷ bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời thuộc về một thẩm phán, thông thường là người đang thụ lý vụ án đó.

Tại phiên toà, việc áp dụng, thay đổi, huỷ bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời do Hội đồng xét xử xem xét, quyết định.

2. Thực hiện biện pháp bảo đảm khi áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

2.1 Cơ sở thực hiện biện pháp bảo đảm

Vì tính chất khẩn cấp và tạm thời của việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, và tại thời điểm áp dụng này, toà án chưa có một phán quyết cuối cùng về tranh chấp đang diễn ra - quyền thuộc về ai?, nghĩa vụ thuộc về ai?, ai đúng?, ai sai?..., cho nên việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời chỉ, việc áp dụng này có thể đúng hoặc sai, có thể phù hợp hoặc không.

Do đó, nó có thể ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người bị áp dụng hoặc của người khác nếu áp dụng không đúng. Cho nên, cần thiết buộc người yêu cầu phải thực hiện một biện pháp bảo đảm tương đương để khắc phục trong trường hợp việc áp dụng sau đó được xác định là không đúng - nó tương ứng như một cách gọi "bồi thường".

Do vậy, để áp dụng một số biện pháp khẩn cấp tạm thời cụ thể, đương sự có yêu cầu phải thực hiện biện pháp bảo đảm tương ứng, đó là chứng từ bảo lãnh được bảo đảm bằng tài sản của ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng khác hoặc của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác hoặc gửi một khoản tiền, kim khí quý, đá quý hoặc giấy tờ có giá do toà án ấn định nhưng phải tương đương với tổn thất hoặc thiệt hại có thể phát sinh do hậu quả của việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng để bảo vệ lợi ích của người bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời và ngăn ngừa sự lạm quyền yêu cầu từ phía người có quyền yêu cầu.

2.2 Cách thức toà án ấn định giá trị của biện pháp bảo đảm

Thứ nhất, nguyên tắc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời là các biện pháp khẩn cấp tạm thời được áp dụng phải phù hợp mục đích, hoàn cảnh, giá trị phải tương đương với nghĩa vụ tương lai của người có nghĩa vụ (tức là bằng hoặc thấp hơn).

Thứ hai, người có thẩm quyền áp dụng phải dự kiến và tạm tính có tính chất tương đối thiệt hại có thể xảy ra trên thực tế nhưng không thấp hơn 20% giá trị tạm tính của tài sản bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời. 

3. Quy trình áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ

Đơn yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời: được thực hiện theo mẫu quy định, phải bao gồm những nội dung chính như thời gian làm đơn, thông tin của người yêu cầu và người bị yêu cầu, tóm tắt nội dung tranh chấp, lý do cần áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, biện pháp cụ thể là gì,...

Ngoài ra, tuỳ theo biện pháp yêu cầu áp dụng là gì, người yêu cầu chuẩn bị các tài liệu chứng cứ chứng minh tương ứng.

Bước 2: nộp đơn yêu cầu

Người yêu cầu nộp đơn yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời tại toà án, có thể nộp đơn này trong quá trình giải quyết vụ án hay cùng thời điểm nộp đơn khởi kiện đều được. Vì tính chất khẩn cấp của sự việc và biện pháp áp dụng, luật sư khuyên bạn nên trực tiếp nộp tại toà để đảm bảo việc nộp - nhận được nhanh chóng, đúng nơi đúng chỗ.

Bước 3: toà án xem xét giải quyết yêu cầu

Tuỳ thuộc vào biện pháp bạn yêu cầu áp dụng mà toà án xem xét tài liệu chứng cứ, hoàn cảnh áp dụng tương ứng. 

Tuỳ thuộc vào thời điểm nhận được yêu cầu mà toà án có những khoảng thời gian xem xét quyết định khác nhau, cụ thể:

  • ►Nếu nhận được yêu cầu trong quá trình đang giải quyết vụ án, thẩm phán đang thụ lý vụ xem xét và ra quyết định trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày nhận đơn.
  • ►Nếu nhận được yêu cầu ngay tại phiên toà, Hội đồng xét xử xem xét thảo luận và giải quyết ngay tại phòng xử án.
  • ►Nếu nhận được yêu cầu cùng lúc với đơn khởi kiện, thẩm phán được Chánh án phân công phải xem xét và quyết định trong vòng 48 giờ kể từ thời điểm nhận được đơn yêu cầu.

Vì tính chất khẩn cấp của tình huống, sự kiện xảy ra, nên luật cũng quy định thời gian giải quyết tương đối gấp rút.

Bước 4: thực hiện biện pháp bảo đảm & quyết định của toà án

Nếu có cơ sở để chấp thuận yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, và bạn không thuộc trường hợp được miễn thực hiện biện pháp bảo đảm đề cập trên, thì toà án sẽ phát hành thông báo buộc bạn phải thực hiện một biện pháp bảo đảm cụ thể tương ứng với biện pháp khẩn cấp tạm thời được áp dụng.

Sau khi bạn thực hiện xong biện pháp bảo đảm và nộp đầy đủ chứng từ chứng minh cho toà án, toà án sẽ ban hành Quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời.

Trường hợp bạn thuộc trường hợp không phải thực hiện biện pháp bảo đảm, toà án sẽ ban hành Quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời ngay khi có căn cứ chấp nhận áp dụng. 

Ngược lại, nếu không đủ căn cứ để áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, toà án sẽ ra thông báo không áp dụng và phúc đáp nêu rõ lý do. Ngay lúc này, nếu bạn cảm thấy phúc đáp không thuyết phục, bạn có quyền khiếu nại thông báo này và tiếp tục yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời kèm theo chứng cứ chứng minh. Toà án sẽ giải quyết theo quy trình khiếu nại và trả lời kết quả cho bạn.

4. Lời khuyên hữu ích dành cho bạn khi yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

Thứ nhất, hiểu rõ tình huống và sự kiện pháp lý mình đang gặp phải:

Đánh giá kỹ lưỡng: Trước khi ra quyết định, bạn cần đánh giá thật kỹ lưỡng tình hình đang xảy ra là gì, ai đang xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của bạn, quyền lợi nào của bạn đang bị xâm phạm.

Tư vấn pháp lý: Bạn nên tìm sự tư vấn từ luật sư hoặc các chuyên gia pháp lý để đảm bảo rằng việc phân tích tình huống được chuẩn xác 

Thứ hai, xác định chính xác biện pháp mình cần áp dụng:

Đánh giá: Sau khi phân tích tình hình tổng quan của sự việc, hiểu rõ các vấn đề, bạn có thể xem xét khoanh vùng loại biện pháp cần áp dụng. Từ đó, chọn ra một hoặc nhiều biện pháp phù hợp nhất, hiệu quả nhất cho tình huống của bạn. 

Ví dụ: trong ví dụ về vụ án ly hôn của X và Y được đề cập tại mục 1.2, tài sản cần được giữ lại là một cuốn sổ tiết kiệm thì việc bạn yêu cầu áp dụng biện pháp "cấm thay đổi hiện trạng tài sản tranh chấp" là một điều vô nghĩa và không phù hợp, yêu cầu này chắc chắn sẽ không được chấp nhận.

Tư vấn pháp lý: Để đảm bảo biện pháp được yêu cầu áp dụng là phù hợp và có hiệu quả đối với tình huống khẩn cấp, luật sư khuyên bạn nên tìm kiếm sự tư vấn pháp lý từ các chuyên gia, từ luật sư của bạn nhằm giúp cho việc yêu cầu được đúng quy định và suôn sẻ nhanh chóng, đáp ứng tốt nhất cho tình huống khẩn cấp.

Thứ ba, chuẩn bị đầy đủ chứng cứ:

Chứng cứ rõ ràng và thuyết phục: việc có chứng cứ rõ ràng và thuyết phục chứng minh cho yêu cầu của bạn sẽ là cơ sở tốt nhất cho việc toà án chấp nhận yêu cầu. Việc yêu cầu không đi kèm chứng cứ hoặc lý do phù hợp sẽ rất khó, hoặc thậm chí, không được chấp nhận.

Thứ tư, tuân thủ đầy đủ và tuyệt đối quy trình

Nộp đơn đúng quy định: tài liệu, đơn từ của bạn cần được bảo đảm theo đúng quy định pháp luật cả về hình thức lẫn nội dung.

Tuân thủ quy định về thời gian: vì tính chất khẩn cấp của việc áp dụng, bạn cũng cần tuân thủ tuyệt đối thời gian thực hiện biện pháp bảo đảm và luôn theo dõi quá trình toà án xử lý đơn của bạn để cập nhật nhanh chóng và kịp thời mọi thông báo và yêu cầu từ toà án. 

Thứ năm, chuẩn bị kinh phí để thực hiện biện pháp bảo đảm:

Bạn cần xác định rõ việc bắt buộc thực hiện biện pháp bảo đảm nếu muốn áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời. Hơn nữa, vì tính chất khẩn cấp nên thời gian xử lý cũng gấp gáp. Do vậy, chuẩn bị sẵn một khoản kinh phí để nộp ngay khi cần thiết là điều quan trọng.

Kết luận

Áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời là công cụ quan trọng để bảo vệ quyền lợi của các bên trong quá trình tố tụng. Hiểu rõ quy trình và chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp bạn đạt được kết quả tốt nhất trong suốt quá trình giải quyết vụ án cũng như trong tương lai. Nếu cần hỗ trợ, hãy tìm đến sự tư vấn của luật sư chuyên nghiệp để được hướng dẫn cụ thể và chi tiết cho trường hợp của riêng bạn.